Verruiming van het gemeentelijk belastinggebied

In vervolg op plannen van het kabinet Rutte II heeft een interdepartementale werkgroep een rapport opgesteld over de mogelijkheden om het gemeentelijk belastinggebied te verruimen (Kamerstukken I, 2019-2020, 32 240, D. Verruiming van het gemeentelijk belastinggebied staat niet op zichzelf, maar vormt een bouwsteen binnen de hervorming van het gehele belastingstelsel en houdt tevens verband met de wijziging van de financiële verhouding tussen Rijk en gemeenten. Wens van kabinet Rutte III was om de belasting op arbeid te verlagen. De als gevolg hiervan lagere belastingopbrengst uit de inkomsten- en loonbelasting zou gecompenseerd kunnen worden door de rijksuitkering aan gemeenten (Gemeentefonds) te verlagen. Gemeenten zouden op hun beurt de verlaging van de rijksuitkering moeten compenseren door meer belasting te heffen. De omvang van de schuif zou 4 tot 6 miljard euro moeten bedragen. Binnen de huidige wettelijke regeling is hier echter te weinig ruimte voor, zodat is onderzocht of en zo ja hoe de heffingsbevoegdheid van gemeenten uitgebreid zou kunnen worden.

De werkgroep stelt 4 beleidsopties voor: 1. Uitbreiding van het belastinggebied door a. herinvoering van de ozb-gebruikersheffing van woningen, b. herinvoering van de rwbb-gebruikersheffing, en c. invoering van een ingezeteneheffing; 2. Grondslagverbreding door het afschaffen van waarderingsuitzonderingen in de Wet WOZ en de ozb; 3. Modernisering van het belastinggebied door a. het omvormen van de forensenbelasting en de toeristenbelasting tot een nachtverblijfbelasting en het omvormen van de vermakelijkhedenretributie tot een dagverblijfbelasting, b. het afschaffen van de hondenbelasting, en c. het revitaliseren van de baatbelasting; en 4. Het uitbreiden van het belastinginstrumentarium door het invoeren van een gebiedsontwikkelingsheffing.

Het kabinet Rutte III heeft aangegeven voor de verruiming van het gemeentelijk belastinggebied te zijn, maar de besluitvorming hierover naar een volgend kabinet door te schuiven (Kamerstukken II, 2019-2020, 35 300-VII, nr. 7 en Kamerstukken II, 2020-2021, 35 570-VII, nr. 2). In het regeerakkoord van het nieuwe kabinet Rutte IV is opgenomen dat in de komende jaren een nieuwe financieringssystematiek voor de periode na 2025 wordt uitgewerkt en dat de financiering van de medeoverheden in de huidige kabinetsperiode grotendeels zal worden vormgegeven via de accres systematiek.

De Minister van Financiën heeft begin 2022 aangegeven dat er voor de periode na 2025 in overleg met de medeoverheden een nieuwe financieringssystematiek wordt uitgewerkt voor gemeenten en provincies om hun autonomie te vergroten en een stabielere financiering te realiseren, waarbij de eerdere rapporten als uitgangspunt dienen (Kamerstukken II 2021-2022, 35 925, nr. 145, vragen 20 en 46-48).

Op 14 juni 2022 zijn twee moties aangenomen (Kamerstukken II 2021-2022, 35 925 VII, nrs. 159 en 165), waarin wordt opgeroepen om raadsleden en Statenleden te betrekken bij de wijziging van de financieringssystematiek en om de plannen voortvarend uit te werken en nog in 2022 aan de Tweede Kamer terug te koppelen.

De VNG heeft in juni 2022 aangegeven voorstander te zijn van een uitbreiding van het gemeentelijk belastinggebied, onder een aantal randvoorwaarden, waarvan ‘de financiële verhoudingen op orde’ en 'geen verhoging van de lastendruk’ de twee belangrijkste zijn.

Als het doorgaat, dan krijgen gemeenten mogelijk (onder meer) een ingezetenenbelasting en een ozb-gebruikersheffing op woningen en stijgen de belastingopbrengsten met circa 40%. Daartegenover zou een verlaging van de uitkering uit het Gemeentefonds staan.

Besluitvorming zal plaatsvinden door het nieuwe kabinet Rutte IV. Inwerkingtreding zal niet plaatsvinden voor 2025. Betrokken organisatie(s) Ministerie van Financiën, Ministerie van BZK, VNG, LVLB, COELO, ESBL

Ministerie van Financiën, Ministerie van BZK, VNG, LVLB, COELO, ESBL.